برگزاری نشست "الهیاتِ مقاومت: چیستی، ابعاد و پیامدها "

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه ، این واحد نشستی با عنوان «الهیاتِ مقاومت: چیستی، ابعاد و پیامدها »، با سخنرانی خانم دکتر دیالمه(دانشیار دانشگاه امام صادق^{علیه السلام})، روز سه‌شنبه 15 اسفندماه 1402، با حضور کادر، اساتید، طلاب و فارغ‌التحصیلان محترم برگزار گردید.

استاد ارجمند در مقدمه‌ی بحث درباره‌ی چیستی مفهوم جدید الهیات، یعنی «الهیات مدرن»پرداخته و در ادامه به ابعاد مختلف آن اشاره کردند. ایشان ضمن بیان تفاوت مفهومی میان «الهیات سنتی» و «الهیات مدرن» و همچنین تاکید بر ضرورت پرداخت حوزه‌های علمیه به این موضوع فرمودند: الهیات مدرن در صدد بازخوانی متون دینی بر حسب نیازهای جدید انسان است و در تکاپو برای اثبات خداوند متعال و دفاع از اندیشه‌ی توحیدی نیست، بلکه جهت تبیین مبانی و نظرات الهیاتی در حوزه‌های گوناگون زندگی بشر نظیر الهیات صلح، الهیات محیط زیست، الهیات رنج، پیامدها الهیات هوش مصنوعی، الهیات جنسیت و ... است که در واقع نقش اعتقاد به خداوند و دین را در حوزه‌های مورد بحث تعیین می‌کند. بنابراین در دوران فعلی حیات انسان، علم الهیات برای پاسخگویی به مسائل روز بشر به استخدام درآمده است. الهیات مقاومت نیز با پرداخت به مبانی، ملاحظات، نتایج، رهاورد و تبعات مقاومت نیز جزیی از الهیات مدرن است. در ادامه استاد دیالمه به طرح این سوال پرداختند که مقاومت در نظام اندیشگانی معاصر چگونه است؟

ایشان این‌طور پاسخ دادند که مفهوم مقاومت و مخصوصا مقاومت اجتماعی در بحث‌های علوم انسانی معاصر بسیار متداول است و از نیمه‌ی قرن 19 تا انتهای قرن 20، این مفهوم کلیدواژه‌ی اصلی خیزش‌ها و گفتمان‌های حاکم بر جنبش‌های انتقادی-اعتراضی بوده است. در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری کشورمان نیز اصطلاح ملی جدیدی شکل گرفت به نام «رأی اعتراضی». وارد شدن این اصطلاحات در علوم سیاسی یک عقبه و تاریخچه‌ای دارد. ریشه‌ی اصطلاح «مقاومت» خارج از دایره‌ی اسلام، وام‌دار بحث‌‎های مارکسیستی و جناح چپ سیاسی است؛ جنبش‌هایی که علیه سرمایه‌داری، مدرنیته و شکاف طبقاتی شکل گرفته و فعالیت می‌کردند. این اصطلاح در علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی و علوم ارتباطات بسیار رایج و مطرح است.

حال این سوال به ذهن می‌آید که در اسلام از کدام مقاومت سخن گفته می‌شود؟

در حالی که بحث مقاومت به یک گفتمان فرادینی تبدیل شده است، خوانش الهیاتی مقاومت با رویکرد اسلامی-شیعی بسیار ضروری است و می‌بایست این خوانش در ابعاد گوناگون مقاومت یعنی مقاومت نظامی، اقتصادی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی مورد مداقه و تبیین قرار گیرد. خانم دکتر دیالمه برای تبیین مقاومت اسلامی-شیعی به روایتی از امام صادق ^{علیه‌السلام} اشاره نمودند که حضرت فرمود: «إرتدَّ النّاس بَعدَ الحُسَین عَلیه السَّلام إلّا ثَلاثَه ...... ثُمَّ إنَّ النّاسَ لَحِقوا و کَثُرُوا»؛(الوافی، ج 2، ص 234)

این روایت نشان می‌دهد که با مجاهدت‌های امام سجاد ^{علیه السلام} ، افراد دانه دانه به دایره‌ی اسلام و ایمان افزوده شد. ما نیز از تردید برخی از مسئولان و مردم کشورمان نسبت به آرمان‌های جمهوری اسلامی نباید ناامید و دلسرد شویم چرا که مقاومت اجتماعی از پیچیده‌ترین انواع مقاومت است.

همچنین آیات بسیاری از قرآن کریم دال بر مقاومت است نظیر:

• آیه‌ی 30، سوره‌ی فصلت:«إنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ استَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهمُ المَلائکَه ألّا تَخافُوا و لاتَحزَنُوا و أبشِرُوا بِالجَنَّه الَّتی کُنتُم تُوعَدُون»
• آیه‌ی 112، سوره‌ی هود: «فَاستَقِم کَما أمِرتَ و مَن تابَ مَعَکَ و لاتَطغَوا إنَّهُ بِما تَعمَلُونَ بَصیر»
• آیه‌ی 146، سوره‌ی آل عمران: «کأیِّن مِن نَبیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أصابَهُم فی سَبیلِ اللهِ وَ ما ضَعُفُوا و ما استَکانوا و اللهُ یُحِبُّ الصّابرین»

مقاومت در لغت بر محور ایستادگی و به معنای تحمل، تعارض، رد نمودن، دفاع کردن و محفوظ داشتن است. این واژه در اصطلاح، بر محور انصراف معنا شده و بر مجموعه سیاست‌هایی که منجر به انصراف مهاجم از اصل تهاجم و یا استمرار تهاجم می‌شود دلالت دارد. بنابر این تعریف مقاومت دارای دو بُعد اساسی است:

1. بعد سلبی: این بعد مبتنی بر هزینه-فایده است که موجب ادامه ندادن تهاجم دشمن می‌شود چرا که هزینه‌های او بازدهی لازم را ندارد.
2. بعد ایجابی: این بعد بر محور تقویت درونی در حوزه‌ی رفتار با مهاجم شکل می‌گیرد و منجر به دفع اقدام مهاجم می‌گردد.

استاد دیالمه در پایان نشست به الزامات مقاومت در خوانش قرآنی اشاره فرمودند:

• تقویت بنیان‌های فکری و اعتقادی(استحکام درونی)
• عدم اتکاء به دشمن(داشتن اتکاء الهی)
• مقابله با کاهش کارکرد خانواده( فهم درست منطق زندگی)؛ همزیستی مسئولانه، به فکر دیگران بودن، ایثار و فداکاری، مهار خودخواهی، تعاملات عاطفی و ارزشی، جمع‌گرایی.
• ارج نهادن به قدرت اجتماعی و نهادی( تشکیل دادن هسته‌های مقاومت و تولید قدرت جمعی)
• ترویج فرهنگ مقاومت(فرهنگ سازی)؛ لذت بخش نمودن مقاومت به وسیله‌ی انس با فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و آگاهی یافتن به شرایط زندگی قبل از ظهور حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف.

این جلسه با پاسش و پاسخ استاد و طلاب پایان پذیرفت.

Tweet